Comment être sans représentations dans un monde de représentations ?

- Si les bouddhas n'ont plus de représentations (sct. vikalpa), comment toutes ces [émanations, enseignements etc.] peuvent-ils se produire ?

C'est par la force de leurs objectifs passés, qu'elles apparaissent ainsi aux êtres à l'esprit (tib. rgyud) pur ; elles ne sont pas fabriquées par les bouddhas. Les apparences se divisent en apparences définitives et non-définitives.

Le confort (sct. sukha), la luminosité (sct. prakāśa) et la non-représentation (sct. nirvikalpa) sont l'essence de la pensée (sct. citta). "Les apparences" c'est la perception continue de l'essence de la pensée-en-soi, voilà les [apparences] définitives. Bien qu'elles se manifestent comme confort, luminosité et non-représentation, si elles ne sont pas reconnues comme étant la pensée, elles ne seront pas définitives.

Voici le point de vue des êtres plus avancés du monde.

En préférant la luminosité (sct.prakāśa), l'univers des formes s’engendre. En préférant le confort (sct. sukha), l'univers du sensible s’engendre. En préférant la non-représentation (sct. nirvikalpa), l'univers sans forme s’engendre.

Quand les auditeurs (S. śrāvaka) prennent [l'essence de la pensée-en-soi] comme fondement, elle devient une caractéristique et bien qu’elle en soit en effet l’expérience, ils ne la considèrent pas comme une préférence et affirment qu’elle est la vacuité (sct. śūnyatā).

Quand les bodhisattvas prennent [l'essence de la pensée-en-soi] comme fondement, ils développent la force de l'absorption (sct. samādhi), mais ne la réifient pas. Ils reprennent les représentations de l'univers du sensible et intègrent l’expérience directe de l’essence (sct. tattva) des représentations. C’est en réintégrant cette expérience directe (tib. rig pa) comme la pensée, qu’ils développent la force de l'absorption.

Extrait de : tshogs chos yon tan phun tshogs

࿑ སངས་རྒྱས་རྣམས་ལ་རྟོག་པ་མི་མངའ་བ་དེ་ལྟར་འབྱུང་བ་ཅི་སྟེ་ཞེ་ན།

སྔོན་གྱི་སྨོན་ལམ་གྱི་སྟོབས་ཀྱིས་སེམས་ཅན་གྱི་རྒྱུད་དག་པ་ལ་དེ་ལྟར་སྣང་གིས་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བྱས་པ་མེད་དོ།
སྣང་བ་ལ་ངེས་པ་དང་མ་ངེས་པ་སྣང་བ་ནི།
བདེ་བ་དང་གསལ་བ་དང་མི་རྟོག་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཡིན་ཏེ། སྣང་བ་ཞེས་བྱ།སེམས་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཤེས་པ་ནི་ངེས་པའོ། བདེ་བ་དང་གསལ་བ་དང་མི་རྟོག་པར་སྣང་ཡང་། དེ་ཉིད་སེམས་སུ་མ་ཤེས་ན་མ་ངེས་པའོ།
དེ་ཉིད་འཇིག་རྟེན་པའི་མཐར་ཐུག་པའི་ལྟ་བ་ཡིན་ཏེ།
གསལ་བ་ལ་མཆོག་འཛིན་བྱས་པས་གཟུགས་ཁམས་སུ་སྐྱེ། བདེ་བ་ལ་མཆོག་འཛིན་བྱས་པས་འདོད་ཁམས་སུ་སྐྱེ། མི་རྟོག་པ་ལ་མཆོག་འཛིན་བྱས་པས་གཟུགས་མེད་དུ་སྐྱེ།
ཉན་ཐོས་ཀྱིས་གཞི་དེ་ལ་བྱས་ན་མཚན་མ་ཡིན་པས་ཉམས་མྱོང་ཡིན་ཡང་མཆོག་འཛིན་དུ་མི་བལྟ་བར་སྟོང་པ་ཉིད་དུ་འདོད།
བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་གཞི་དེ་ལ་བྱས་ནས་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྩལ་སྦྱོང་བ་ནི།དེ་ལ་མ་ཞེན་པར་འདོད་ཁམས་ཀྱི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཡར་བླངས་ནས།རྣམ་རྟོག་དེ་ཉིད་རིག་པར་འཁྱེར། རིག་པ་སེམས་སུ་འཁྱེར་བ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྩལ་སྦྱང་བའོ།

༼ ཆོས་རྗེ་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེའི་གསུང༌།་ཚོགས་ཆོས་ཡོན་ཏན་ཕུན་ཚོགས༎ ༽

sangs rgyas rnams la rtog pa mi mnga' ba de ltar 'byung ba ci ste zhe na/

sngon gyi smon lam gyi stobs kyis sems can gyi rgyud dag pa la de ltar snang gis sangs rgyas kyis byas pa med do/

snang ba la nges pa dang ma nges pa snang ba ni/
bde ba dang gsal ba dang mi rtog pa ni sems kyi ngo bo yin te/ snang ba zhes bya/sems nyid kyi ngo bo rgyun chad med par shes pa ni nges pa'o/ bde ba dang gsal ba dang mi rtog par snang yang*/de nyid sems su ma shes na ma nges pa'o/

de nyid 'jig rten pa'i mthar thug pa'i lta ba yin te/
gsal ba la mchog 'dzin byas pas gzugs khams su skye/ bde ba la mchog 'dzin byas pas 'dod khams su skye/ mi rtog pa la mchog 'dzin byas pas gzugs med du skye/

nyan thos kyis gzhi de la byas na mtshan ma yin pas nyams myong yin yang mchog 'dzin du mi blta bar stong pa nyid du 'dod/

byang chub sems dpa' gzhi de la byas nas ting nge 'dzin gyi rtsal sbyong ba ni/de la ma zhen par 'dod khams kyi rnam par rtog pa yar blangs nas/rnam rtog de nyid rig par 'khyer/ rig pa sems su 'khyer ba ni ting nge 'dzin gyi rtsal sbyang ba'o/

Quatre façons de s'égarer

Lama Mila m'avait dit :

- Ne suis pas de vue, suis la mise en pratique. Car on peut s'égarer dans le vide (sct. śūnya). En fait, il y a quatre [possibilités d'égarement] :

a. s'égarer en apposant [systématiquement] le sceau de la vacuité (S. śūnyatā)
b. s'égarer dans l'antidote,
c. s'égarer dans le chemin,
c. s'égarer dans le fond des connaissables.

a. Quand on se recueille (tib. 'jog) en transformant tous les faits, qui sont au fond des objets intellectuels (sct. buddhi) assortis d’un objet et un sujet etc., en vacuité, on s'égare dans l'acte de sceller.

b. Au moment où se produisent des affections telle la convoitise etc. et qu'on veut les transformer en vacuité à l'aide d'une méditation, on s'égare dans l'antidote.

c. Quand on se recueille en se disant (tib. blo 'jog pa) que tous les faits sont néant et n'ont aucun fondement avéré (tib. ma grub pa), on s'égare dans le chemin.

d. Si l'on se dit qu'il n'y a rien à cultiver dans les quatre libérations, [la nature de la pensée étant] originellement authentique (tib. ye dag), acquise (tib. ye byang), purifiée (tib. ye sangs) et libérée (tib. ye grol) et qu'il n'y a pas non plus de méditant, la vacuité dominera tout (tib. phyal ba) ; (2ba) c'est l'égarement dans le fond des connaissables (tib. shes bya'i gshis).

Ces quatre égarements ne constituent pas le cheminement authentique. Ils peuvent néanmoins servir à se débarrasser des réifications (tib. zhen pa).

Extrait de : tshogs chos yon tan phun tshogs

***

࿑ བླ་མ་མི་ལའི་ཞལ་ནས།

ལྟ་བའི་ཕྱིར་མ་འབྲང་ཉམས་སུ་ལེན་གྱི་ཕྱིར་འབྲོངས། སྟོང་པ་ལ་ནོར་ས་ཡོད་གསུང༌། དེ་ཡང་བཞི་སྟེ།
སྟོང་ཉིད་རྒྱས་འདེབས་སུ་ཤོར་བ་དང༌།
གཉེན་པོར་ཤོར་བ་དང༌།
ལམ་དུ་ཤོར་བ་དང༌།
ཤེས་བྱའི་གཤིས་ལ་ཤོར་བའོ།

དེ་ལ་གཟུང་བ་དང་འཛིན་པ་ལ་སོགས་པ་བློའི་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་སྟོང་པ་ཉིད་དུ་བྱས་ནས་འཇོག་པ་ནི་རྒྱས་འདེབས་སུ་ཤོར་བའོ།

འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་པ་ཉོན་མོངས་པ་སྐྱེས་པའི་དུས་སུ།དེ་ཉིད་སྟོང་པར་བྱས་ནས་འཇོག་པ་ནི་གཉེན་པོར་ཤོར་བའོ།

ཆོས་ཐམས་ཅད་ཅི་ཡང་མ་ཡིན་པ་གཞི་རྩ་མ་གྲུབ་པར་བྱས་ནས་དེ་ལ་བློ་འཇོག་པ་ནི་ལམ་དུ་ཤོར་བའོ།

ཡེ་དག་ཡེ་བྱང་ཡེ་སངས་ཡེ་གྲོལ་བཞི་ལས་བསྒོམ་རྒྱུ་ཡང་མེད་ཅིང་བསྒོམ་པ་ཡང་མེད་ཟེར་ནས་སྟོང་པ་ཉིད་ལ་ཕྱལ་གྱིས་སོང་བ་དེ་ནི། ཤེས་བྱའི་གཤིས་ལ་ཤོར་བའོ།

དེ་རྣམས་ལམ་རྣལ་མ་མ་ཡིན། འོན་ཀྱང་ཞེན་པ་འབྲལ་བ་ལ་ཕན་པས་རུང་གསུང༌།

༼ ཆོས་རྗེ་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེའི་གསུང༌།་ཚོགས་ཆོས་ཡོན་ཏན་ཕུན་ཚོགས༎ ༽

bla ma mi la'i zhal nas/

lta ba'i phyir ma 'brang nyams su len gyi phyir 'brongs/ stong pa la nor sa yod gsung*/ de yang bzhi ste/

stong nyid rgyas 'debs su shor ba dang*/
gnyen por shor ba dang*/
lam du shor ba dang*/
shes bya'i gshis la shor ba'o/

de la gzung ba dang 'dzin pa la sogs pa blo'i yul du gyur pa'i chos thams cad stong pa nyid du byas nas 'jog pa ni rgyas 'debs su shor ba'o/

'dod chags la sogs pa nyon mongs pa skyes pa'i dus su/de nyid stong par byas nas 'jog pa ni gnyen por shor ba'o/

chos thams cad ci yang ma yin pa gzhi rtsa ma grub par byas nas de la blo 'jog pa ni lam du shor ba'o/
ye dag ye byang ye sangs ye grol bzhi las bsgom rgyu yang med cing bsgom pa yang med zer nas stong pa nyid la phyal gyis song ba de ni/ (2ba)shes bya'i gshis la shor ba'o/

de rnams lam rnal ma ma yin/ 'on kyang zhen pa 'bral ba la phan pas rung gsung*/

Les Corps formels sont-ils vrais ?

Question : De cet [accès][1] se produiront les deux Corps formels (sct. rūpakāya). De quelle cause (sct. hetu) se produisent-ils ?

Après avoir accumulé d'innombrables causes, quand le bodhisattva est en sa dernière existence, il se tourne vers l'intérêt des êtres et le résultat est la production des deux Corps formels.

Que sont-ils ? 

Ils sont les apparences [que perçoivent] les êtres. Il n'y a pas d'autres Corps formels.
Lorsque quelqu’un a développé son potentiel (sct. puṇya), sa perception devient authentique (tib. snang ba dag). Ceux qui ont une perception authentique, perçoivent les Corps formels. Ceux qui n'ont pas développé leur potentiel, ne les perçoivent pas.

Question : Si les deux Corps formels ne se produisent pas et sont la perception des êtres, cela voudrait dire qu'on n'a pas besoin des qualités (sct. guṇa), ni de la grâce. Mais cela empêcherait le désir [de les obtenir] ? 

La grâce de l’Éveillé n’a pas à être désirée, puisque l’on est déjà éveillé.

Question : Si les deux Corps formels sont la grâce de l’Éveillé, il faudrait que les êtres qui perçoivent des apparences inauthentiques puissent les voir, parce qu'ils sont les qualités de l’Éveillé.

Quoi qu'il en soit, ayant développé son propre potentiel, un bodhisattva dans sa dernière existence les verra grâce à l'engagement qu'il a pris. Sans cet engagement, il ne les verra pas.

Question : Les deux Corps formels sont-ils Quiétude (sct. nirvāṇa) ou Devenir (sct. saṃsāra) ?

Les bodhisattva qui voient la vérité (sct. satya) et les êtres qui ont une perception authentique les voient comme Quiétude (sct. nirvāṇa), tandis que ceux qui n’ont pas de perception authentique les voient comme Devenir (sct. saṃsāra).

Question : Les deux Corps formels sont-ils du domaine de la vérité ultime (sct. pāramārtha) ou de la vérité apparente (sct. saṃvṛti) ? 

Du domaine de la vérité apparente (sct. saṃvṛti). Pourquoi ? La vérité ultime est inchangeable. Comme les deux Corps formels sont changeants, ils appartiennent au domaine de la vérité apparente (sct. saṃvṛti).

Extrait de : tshogs chos yon tan phun tshogs

***

[1] Au moment d'accéder la conscience (S. citta)

࿑ དེ་ལས་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་འབྱུང་བ་སྟེ་རྒྱུ་ཅི་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ན། 

རྒྱུ་ཚོགས་དཔག་ཏུ་མེད་པ་བསགས་ནས། སྲིད་པ་ཐ་མའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་དུས་སུ། སེམས་ཅན་གྱི་དོན་དུ་སྨོན་ལམ་བཏབ་པས་འབྲས་བུ་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་འྦྱུང་།

དེ་གང་ཡིན་

སེམས་ཅན་གྱི་སྣང་བ་ཡིན། གཟུགས་སྐུ་ལོགས་ནས་མ་བྱུང་སྟེ། སེམས་ཅན་བསོད་ནམས་བསགས་པས་སྣང་བ་དག སྣང་བ་དག་པས་གཟུགས་སྐུ་མཐོང་གིས་བསོད་ནམས་མ་བསགས་པས་མི་མཐོང་།

འོ་ན་གཟུགས་སྐུ་ལོགས་ནས་མ་བྱུང་བ་སེམས་ཅན་གྱི་སྣང་བ་ཡིན་ན། ཡོན་ཏན་བྱིན་རླབས་མི་དགོས་པར་ཐལ་ཟེར་ན་འདོད་ཐོགས། 

སངས་རྒྱས་ཀྱི་བྱིན་རླབས་ཀྱང་མི་འདོད་དེ། སངས་རྒྱས་རང་ཡིན་པའི་ཕྱིར།

འོ་ན་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་པོ་དེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བྱིན་རླབས་ཡིན་ན། སེམས་ཅན་སྣང་བ་མ་དག་པས་མཐོང་དགོས་ཏེ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཡིན། 

ཇི་ལྟར་ཡིན་ན་རང་གིས་བསོད་ནམས་བསགས་པ་ལས། སྲིད་པ་ཐ་མའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སྨོན་ལམ་བཏབ་པས་མཐོང་བ་ཡིན། མ་བཏབ་པས་མི་མཐོང་།

འོ་ན་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་པོ་དེ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཡིན་ནམ་འཁོར་བ་ཡིན་ཞེ་ན། 

བདེན་པ་མཐོང་བའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་དང་། སེམས་ཅན་སྣང་བ་དག་པ་ལས་མྱ་ངན་འདས་པར་མཐོང་། སྣང་བ་མ་དག་པ་ལ་འཁོར་བར་མཐོང་།

འོ་ན་གཟུགས་སྐུ་གཉིས་པོ་དེ་དོན་དམ་ཡིན་ནམ་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་ཞེ་ན། 

ཀུན་རྫོབ་ཡིན་ཏེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དོན་དམ་པ་ནི་འགྱུར་བ་མེད་པ་ཡིན། གཟུགས་སྐུ་གཉིས་འགྱུར་བས་ཀུན་རྫོབ་ཡིན།

༼ ཆོས་རྗེ་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེའི་གསུང༌།་ཚོགས་ཆོས་ཡོན་ཏན་ཕུན་ཚོགས༎ ༽

de las gzugs sku gnyis 'byung ba ste rgyu ci las byung ba yin na/

rgyu tshogs dpag tu med pa bsags nas/_srid pa tha ma'i byang chub sems dpa'i dus su/_sems can gyi don du smon lam btab pas 'bras bu gzugs sku gnyis 'byung /

de gang yin

sems can gyi snang ba yin/_gzugs sku logs nas ma byung ste/_sems can bsod nams bsags pas snang ba dag_snang ba dag pas gzugs sku mthong gis bsod nams ma bsags pas mi mthong /_

'o na gzugs sku logs nas ma byung ba sems can gyi snang ba yin na/_yon tan byin rlabs mi dgos par thal zer na 'dod thogs/_

sangs rgyas kyi byin rlabs kyang mi 'dod de/_sangs rgyas rang yin pa'i phyir/

'o na gzugs sku gnyis po de sangs rgyas kyi byin rlabs yin na/ sems can snang ba ma dag pas mthong dgos te/ ci'i phyir zhe na sangs rgyas kyi yon tan yin/

ji ltar yin na rang gis bsod nams bsags pa las/ srid pa tha ma'i byang chub sems dpas smon lam btab pas mthong ba yin/ ma btab pas mi mthong /

'o na gzugs sku gnyis po de mya ngan las 'das pa yin nam 'khor ba yin zhe na/

bden pa mthong ba'i byang chub sems dpa' rnams dang /sems can snang ba dag pa las mya ngan 'das par mthong /snang ba ma dag pa la 'khor bar mthong /

'o na gzugs sku gnyis po de don dam yin nam kun rdzob yin zhe na/

kun rdzob yin te ci'i phyir zhe na/_don dam pa ni 'gyur ba med pa yin/gzugs sku gnyis 'gyur bas kun rdzob yin/

(chos rje dwags po lha rje'i gsung*/ tshogs chos yon tan phun tshogs//)