Comment être sans représentations dans un monde de représentations ?

- Si les bouddhas n'ont plus de représentations (sct. vikalpa), comment toutes ces [émanations, enseignements etc.] peuvent-ils se produire ?

C'est par la force de leurs objectifs passés, qu'elles apparaissent ainsi aux êtres à l'esprit (tib. rgyud) pur ; elles ne sont pas fabriquées par les bouddhas. Les apparences se divisent en apparences définitives et non-définitives.

Le confort (sct. sukha), la luminosité (sct. prakāśa) et la non-représentation (sct. nirvikalpa) sont l'essence de la pensée (sct. citta). "Les apparences" c'est la perception continue de l'essence de la pensée-en-soi, voilà les [apparences] définitives. Bien qu'elles se manifestent comme confort, luminosité et non-représentation, si elles ne sont pas reconnues comme étant la pensée, elles ne seront pas définitives.

Voici le point de vue des êtres plus avancés du monde.

En préférant la luminosité (sct.prakāśa), l'univers des formes s’engendre. En préférant le confort (sct. sukha), l'univers du sensible s’engendre. En préférant la non-représentation (sct. nirvikalpa), l'univers sans forme s’engendre.

Quand les auditeurs (S. śrāvaka) prennent [l'essence de la pensée-en-soi] comme fondement, elle devient une caractéristique et bien qu’elle en soit en effet l’expérience, ils ne la considèrent pas comme une préférence et affirment qu’elle est la vacuité (sct. śūnyatā).

Quand les bodhisattvas prennent [l'essence de la pensée-en-soi] comme fondement, ils développent la force de l'absorption (sct. samādhi), mais ne la réifient pas. Ils reprennent les représentations de l'univers du sensible et intègrent l’expérience directe de l’essence (sct. tattva) des représentations. C’est en réintégrant cette expérience directe (tib. rig pa) comme la pensée, qu’ils développent la force de l'absorption.

Extrait de : tshogs chos yon tan phun tshogs

࿑ སངས་རྒྱས་རྣམས་ལ་རྟོག་པ་མི་མངའ་བ་དེ་ལྟར་འབྱུང་བ་ཅི་སྟེ་ཞེ་ན།

སྔོན་གྱི་སྨོན་ལམ་གྱི་སྟོབས་ཀྱིས་སེམས་ཅན་གྱི་རྒྱུད་དག་པ་ལ་དེ་ལྟར་སྣང་གིས་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བྱས་པ་མེད་དོ།
སྣང་བ་ལ་ངེས་པ་དང་མ་ངེས་པ་སྣང་བ་ནི།
བདེ་བ་དང་གསལ་བ་དང་མི་རྟོག་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཡིན་ཏེ། སྣང་བ་ཞེས་བྱ།སེམས་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་ཤེས་པ་ནི་ངེས་པའོ། བདེ་བ་དང་གསལ་བ་དང་མི་རྟོག་པར་སྣང་ཡང་། དེ་ཉིད་སེམས་སུ་མ་ཤེས་ན་མ་ངེས་པའོ།
དེ་ཉིད་འཇིག་རྟེན་པའི་མཐར་ཐུག་པའི་ལྟ་བ་ཡིན་ཏེ།
གསལ་བ་ལ་མཆོག་འཛིན་བྱས་པས་གཟུགས་ཁམས་སུ་སྐྱེ། བདེ་བ་ལ་མཆོག་འཛིན་བྱས་པས་འདོད་ཁམས་སུ་སྐྱེ། མི་རྟོག་པ་ལ་མཆོག་འཛིན་བྱས་པས་གཟུགས་མེད་དུ་སྐྱེ།
ཉན་ཐོས་ཀྱིས་གཞི་དེ་ལ་བྱས་ན་མཚན་མ་ཡིན་པས་ཉམས་མྱོང་ཡིན་ཡང་མཆོག་འཛིན་དུ་མི་བལྟ་བར་སྟོང་པ་ཉིད་དུ་འདོད།
བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་གཞི་དེ་ལ་བྱས་ནས་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྩལ་སྦྱོང་བ་ནི།དེ་ལ་མ་ཞེན་པར་འདོད་ཁམས་ཀྱི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཡར་བླངས་ནས།རྣམ་རྟོག་དེ་ཉིད་རིག་པར་འཁྱེར། རིག་པ་སེམས་སུ་འཁྱེར་བ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྩལ་སྦྱང་བའོ།

༼ ཆོས་རྗེ་དྭགས་པོ་ལྷ་རྗེའི་གསུང༌།་ཚོགས་ཆོས་ཡོན་ཏན་ཕུན་ཚོགས༎ ༽

sangs rgyas rnams la rtog pa mi mnga' ba de ltar 'byung ba ci ste zhe na/

sngon gyi smon lam gyi stobs kyis sems can gyi rgyud dag pa la de ltar snang gis sangs rgyas kyis byas pa med do/

snang ba la nges pa dang ma nges pa snang ba ni/
bde ba dang gsal ba dang mi rtog pa ni sems kyi ngo bo yin te/ snang ba zhes bya/sems nyid kyi ngo bo rgyun chad med par shes pa ni nges pa'o/ bde ba dang gsal ba dang mi rtog par snang yang*/de nyid sems su ma shes na ma nges pa'o/

de nyid 'jig rten pa'i mthar thug pa'i lta ba yin te/
gsal ba la mchog 'dzin byas pas gzugs khams su skye/ bde ba la mchog 'dzin byas pas 'dod khams su skye/ mi rtog pa la mchog 'dzin byas pas gzugs med du skye/

nyan thos kyis gzhi de la byas na mtshan ma yin pas nyams myong yin yang mchog 'dzin du mi blta bar stong pa nyid du 'dod/

byang chub sems dpa' gzhi de la byas nas ting nge 'dzin gyi rtsal sbyong ba ni/de la ma zhen par 'dod khams kyi rnam par rtog pa yar blangs nas/rnam rtog de nyid rig par 'khyer/ rig pa sems su 'khyer ba ni ting nge 'dzin gyi rtsal sbyang ba'o/